|
|
|
|
| |
- allah ne verdiyse yan yana yazmadan önce incelenip kuralına uygun ayrı veya bitişik yazılması gereken eklerdir.
de eki, ismin hallerinden birisi olan de halinden ayrıla ve ola ki bağlaç ise ayrı yazıla.
yine ki eki ola ki ismin iyelik hallerinden birisi değil de bağlaç ise kelimeden ayrı yazıla.
örnek:
evde ders çalışıyorum. => burada evin içinde anlamı olduğu içün de'yi bitişik yazdık.
ama
ev de ders çalışıyor. => burada ise lan bir tek ben değil ev bile ders çalışıyor anlamında olduğundan kelli de'yi ayrı yazdık canlar.
ki'ye geçelim hemen:
ali'ninki daha güzel bence. => burada ali'nin bir şeyi güzelmiş, ali'ye ait bir şey var yani, o yüzden birleşik yazdık
ama
ali ki bu işi süper yapan birisi... => burada ise bağlamışız iki cümleyi di mi? o zaman ayrı yazıyoruz işte.
anladık di mi?
- nasıl yazıldığı öğrenilmesi gereken eklerdir..
(birleşik yazılan "de" ler)
ismin -de hali(bulunma hali):
"bende araba var."
"evde yemek var."
"orada olay var."
görüldüğü gibi bunlar ektir..
----------------------------------------------------------
(ayrı yazılan "de" ler)
burada da dahi anlamı vardır:
"bende de araba var."
"evde de yemek var."
"ne yapsam da kurtulsam?"
"olsa da yesek."
"ananı da al git buradan."
-----------------------------------------------------------
şimdi sıra "ki" eklerinde..efendim bu "ki" ekleri biraz daha karışıktır..isteyen ezberleyebilirdir..
"benimki" ( benim kalemim, silgim..)
"seninki"
"onunki"
görüldüğü gibi buradaki "ki" zamirdir.."benim kalemim" yerine "benimki" deriz kısaca..
"bugünkü olay" (burdaki -ki eki ünlü uyumu dolayısıyla "kü" olmuştur.)
"oradaki araba"
buradaki "ki"ler de sıfat yapan "ki"dir..birleşik yazılır..
-------------------------------------------------------------
şimdi de ayrı yazılan, bağlaç olan "ki"lere bakalım..
"demek ki"
"neyse ki"
"bütün gün sözlükteydim demek ki gözümden kaçmış.."
"vapuru kaçırdım neyse ki zall la konuştum vapur yolladım dedi.."
"ayse ki çok zeki bir kız..."
burda da bir önceki kelimeyi açıklar şekilde kullanılmakta, yine ayrı yazılır..
--------------------------------------------------------------
şimdi ortalığı karıştıran birkaç kelime göreceğiz..istisna oldukları için bunları ezberlesek iyi olabilir..yanlış kullanımları çok yaygındır..
"halbuki"
"oysaki"
"mademki"
"halbuki ben öyle dememiştim.."
"hiç eğlenemeden döndük oysaki benim hayallerim çok farklıydı.."
- ben de özledim ben de
resmin var şu an elimde
sana koşmak isterim de
derman yok dizlerimde
birinci dizedeki "de"ler bağlaçtır dahi anlamındadır ayrı yazılır.
ikinci dizedeki "de" kalma bulunma bildirir ektir bitişik yazılır.
üçüncü dizede zaten "de" yoktu onu ben ekledim ama bağlaçtır.
dördüncü dizedeki "de" de kalma bulunma bildirir ektir.
- bağlaç olan "ki":
*cümlede açıklama anlamı verir,
*cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz,
*çekimli fiillerden sonra gelen "ki"ler daima bağlaçtır.
"sandım ki o buraya bir daha gelmeyecek."
bağlaç olan "de":
*cümlede başka şeylerin de olduğu anlamını verir,
*cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı daralır ama bozulmaz,
*bağlaç olan "de" ünlü uyumuna uyar yani "de" "da" olabilir. ancak ünsüz uyumlarına uymaz yani "te","ta" olmaz.
"Alanya'ya giderken aspendos'a da uğradık."
- cumle icerisinde yanlis kullanilmasinin insanlara neden bu kadar zor geldigini anlayamadigim, ama buna ragmen bir insan evladinin da cikip 'ben bu kurali bilmiyorum bana ogretir misin?' demedigi, hatta hatanin farkinda bile olmayip es gectigi, yanlis kullanimi beni uyuz eden dilimizin guzide ekleri.
- pek çok insanın, hadi insanları geçtim; biraz daha daraltalım, pek çok sözlük yazarının hangisini, nerede, nasıl kullanacağını bilmediği eklerdir. bilmemek değil öğrenmemek ayıptır.
- (bkz: sözlükten dil bilgisi öğrenmek) *
- yeni gelen yazarların çoğu tarafından anaları bellenmiş eklerdir. * *
- yeni gelen yazarların çoğu tarafından anuna konmuş eklerdir. * *
- (bkz: iyi çalışın haftaya hepinizi sözlü yapacağım)
- -bağlaç olmayan -de ve -ki eklerinin nefretini kazanmış
-bağlaç olmayan -de ve -ki eklerine hep tepeden bakmış
-kendini bi bok sanan
-her fırsatta ayrı yazıldığını belli eden
-diğer bağlaçları adam yerine bile koymayan
-birisi dahi anlamına gelen , birisi ise ilgi eki bile olamayacak derecede ilgisiz
şerefsiz eklerdir. * *
- iki tür "de" ve "ki" den ayrı yazılanlarıdır. fakat,
ayrı yazılan "de" ve "ki" ler ek değil bağlaçtır. (başlıktaki hata)
ekler ektir, bağlaçlar ise ayrı birer kelimedir.
- (bkz: uludag sozluk te sikca yapilan dil yanlislari)
- sözlükte yazarken, daha bir dikkat ettiğim eklerdir.
- bir kişinin eğitim, kültür seviyesini göstermek açısından çok önemli eklerdir. bazısı ne önemi var diye görmezden gelir ama hayat da onu görmezden gelince ne olduğunu anlayamaz.
- bu eklerin ayrı mı bitişik mi yazıldığını saptamak şöyle kolaydır.
-e ve -ki eki sonuna geldiği kelimeden silindiğinde eğer anlam çok da değişmiyorsa ayrı yazılır, değişiyorsa hatta cümle tamamen yerinden oynuyorsa bitişik yazılmalıdır. deneyin görün.
- (bkz: bağlaç değil ki o deve ki) *
- önce cümleyi okuyacağız.
sonra parmağımız veya kalem yardımıyla -de, -da ekini kapatacağız.
cümleyi yeniden okuyacağız. *
cümle o ek olmadan da birşeyler başarabiliyorsa, eki alıp kenara ayıracağız.
ek olmadan abuk sabuk birşey çıktıysa ortaya eki alıp önündeki kelimeye yapıştıracağız.
örnek 1: ayşe de gelecek.
meali: birileri biryere geliyor. ayşe de gelenler arasında.
-de'yi kapattık. okuyoruz: "ayşe gelecek". cümle kendi kendine hayatta kalabiliyor değil mi?
hala ayşe'nin oraya geleceğini anlıyoruz okuyunca. o zaman o ek ayrı yazılır.
örnek 2: çocuklar bahçede oynuyordu.
meali: bir grup insan ufağı, bahçede körebe, saklambaç, top nevi eğlendirici faaliyetlerle meşgul.
-de'yi kapattık. okuyoruz: "çocuklar bahçe oynuyordu".
sanki birşey eksik. o ek olmadan cümle işe yaramıyor.
al o eki, yapıştır.
aynı uygulama -ki için de geçerli.
gözünü seveyim, oku öğren. insanın sinirlerini zıplatma artık.
|
|
|
|
|
|
| |
bugün 17 ziyaretçikişi burdaydı! |
|
|
|
| | |
